Azerbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının Hüquq mühafize orqanları ile iş şöbesinin müdiri Fuad Elesgerovun müsahibesi

- Müxalifet son ay erzinde razılaşdırılmamış aksiyalar keçirmeye cehd etmişdir. Buna Sizin münasibetiniz necedir?

- Son bir neçe hefte erzinde bezi radikal müxalifet qüvveleri Bakıda tehqiredici çağırışlarla, zorakılıqla müşayiet olunan aksiyaları keçirmeye cehd etmiş, aprelin 2-de ise Fevvareler meydanında ictimai qaydanın, neqliyyatın, müessise, idare ve teşkilatların normal fealiyyetinin kobud suretde pozulmasına sebeb olan hereketler töretmişler. Aksiyalarda istifade olunan şüarlardan biri korrupsiyaya qarşı mübarizenin aparılmaması ile bağlı hökumete qarşı ittihamın ireli sürülmesi olmuşdur.

Bununla elaqedar bildirmek isterdim ki, ölkede korrupsiyaya qarşı mübarize sahesinde ciddi tedbirler heyata keçirilir, bu sahede artıq bir neçe mühüm neticeler elde edilmişdir.

Azerbaycan Respublikasının Prezidenti cenab İlham Eliyev ölkemizin müxtelif bölgelerinde ehali ile görüşlerinde qeyd etdiyi kimi, bu gün qarşımızda Azerbaycanın sözün esl menasında müasir, inkişaf etmiş dövlete çevirmek kimi vezife durur. Yüksek iqtisadi inkişafı ve sosial rifahı temin etmek üçün ise Azerbaycanda korrupsiyaya qarşı ciddi mübarize aparılır. Nazirler Kabinetinin 2011-ci ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına hesr olunmuş 12 aprel tarixli iclasında cenab Prezident vurğulamışdır ki, korrupsiya ve rüşvetxorluğa qarşı mübarizenin güclendirilmesi gözel neticelerini verir. Bu siyaset davam etdirilecekdir. Bu, bizim şüurlu seçimimizdir ve görülen tedbirler xalq terefinden yüksek qiymetlendirilir.

Bele olan halda, qeyd etdiyim terzde ve şüarlar altında toplaşmağa cehd eden, ictimai asayişi pozmaqla, şüarlar seslendirmekle meşğul olan insanların meqsedi Azerbaycanın inkişafına mane olmaq, dövletin apardığı quruculuq siyasetine ve islahatlara kölge salmaq, dövlet orqanlarını ve şeher sakinlerini gündelik fealiyyetden yayındırmaq, ölkede mövcud ictimai-siyasi sabitliyi pozmaqdan ibaretdir.

Eyni zamanda, bu insanların "aksiya keçirmek strategiya"larına nezere yetirsek, hemin meqsedler daha aydın suretde özünü büruze verir. Bakının icra hakimiyyeti ile toplantının yerini ve vaxtını razılaşdırmaq evezine, onlar toplantı üçün müracietde ümumiyyetle gösterilmeyen yerde, hetta eyni vaxtda bir neçe yerde kiçik qruplar şeklinde ictimai asayişi pozmağa çalışmışlar. Qanunsuz, zorakı hereketlere göre bir qrup şexsin tutulmasından sonra bele onlar aksiyanı "baş tutmuş" hesab edir. Burada söhbet serbest toplaşmaq azadlığından gede bilmez.

Bu hüquq tesbit edilen beynelxalq müqavilelere esasen, serbest toplaşmaq azadlığının heyata keçirilmesi üçün onun ilk şerti toplantının dinc olmasıdır. Eger toplantı açıq-aşkar zorakılıqla müşayiet olunursa, yaxud kütlevi informasiya vasitelerinde ve internet şebekesinde toplantı erefesinde keçirilecek aksiya zamanı dövlet orqanlarına qarşı qanunsuz emellerin töredilmesine çağırışlar seslenirse, hetta ictimai asayişin qorunması vezifelerini yerine yetiren dövlet orqanlarına müqavimet gösterilmesi yolları barede telimatlar verilirse, bu toplantı nece dinc adlandırıla biler.

Bundan elave, hemin aksiyaları keçiren qüvvelerin evvelki "parlaq tecrübesi" de nezere alınmalıdır. 2003-cü ilin oktyabrında insanlara ağır xesaretlerin, emlaka böyük miqdarda ziyanın yetirilmesi, ictimai qaydanın pozulması ile müşayiet olunmuş hadiseler hamımızın yadındadır. Hal-hazırda yeni aksiya keçirmek isteyenler hemin o hadiselerin teşkil edilmesine göre vaxtile mesuliyyete celb edilmişler. Görünür ki, onlar özlerinin köhne verdişlerinden el çekmek istemirler.

- Bes qanunvericilikde toplaşmaq azadlığının heyata keçirilmesi nece tenzim edilir?

- Azerbaycan Respublikası Konstitusiyasının 49-cu maddesinde her kesin başqaları ile birlikde müvafiq dövlet orqanlarını qabaqcadan xeberdar etmekle dinc, silahsız yığışmaq, yığıncaqlar, mitinqler, nümayişler düzeltmek hüququ tesbit edilmişdir. Bu hüququn heyata keçirilmesini tenzimlemek meqsedile "Serbest toplaşmaq azadlığı haqqında" Qanun qebul edilmişdir. Eyni zamanda, ölkemizde iqtisadi inkişaf neticesinde ictimai-siyasi münasibetlerin yeni inkişaf merhelesine çıxması ile elaqedar hemin qanunun müddeaları tekmilleşdirilmiş, qanunla bağlı Venesiya Komissiyasının qebul etdiyi yekun reyde onun Avropa standartlarına uyğun olması qeyd edilmişdir.

Vurğulamaq isterdim ki, toplaşmaq azadlığı mütleq deyil ve onun üzerinde müeyyen mehdudiyyetler qoyula biler. "Serbest toplaşmaq azadlığı haqqında" Qanuna müvafiq olaraq, bu hüquq müxtelif formalarda, o cümleden toplantının vaxtının ve yerinin deyişdirilmesi formasında mehdudlaşdırıla biler.

Qanunda toplantıların keçirilmesi mehdudlaşdırılan yerler gösterilerek qeyd olunur ki, yığıncaqların, mitinqlerin ve nümayişlerin keçirilmesi üçün her bir şeher ve rayonda müvafiq icra hakimiyyeti orqanı xüsusi yerler ayırmalıdır. Bakı şeherinde toplantıların keçirilmesi üçün ayrılmış yerlerin siyahısı Bakı şeher İcra Hakimiyyeti terefinden müeyyen edilmiş ve metbuatda derc edilmişdir.

Eyni zamanda, ölkemizde qanunvericilik aktları ictimai-siyasi münasibetlerin inkişafına uyğun tekmilleşdirildiyi kimi, diger aktlar da dinamik xarakter daşımalıdır. Bele ki, meselen, Bakı şeherinde toplantıların keçirilmesi üçün ayrılmış yerlerden biri kimi, "Tebriz" kinoteatrın qarşısındakı "meydan" gösterilir. Lakin siyahı müeyyen edildiyi vaxtdan sonra hemin erazide deyişiklikler baş vermişdir. Ölkemizde, o cümleden paytaxtımızda yol-neqliyyat infrastrukturunun tekmilleşdirilmesi neticesinde bir çox erazilerde yeni yol qovşaqları qurulmuşdur. "Tebriz" kinoteatrı qarşısında olan eraziden de hal-hazırda böyük hecmde neqliyyatın istifade etdiyi müasir, geniş yol keçir ve ona göre, hemin yerde her hansı toplantının keçirilmesi mümkün deyil.

Bununla elaqedar olaraq qeyd edilmelidir ki, insanların toplaşmaq azadlığına müdaxile nezerden keçirilerken mümkün mehdudiyyetlerin mütenasibliyi vacib meselelerden biridir. Avropa İttifaqının Edalet Mehkemesinin Avstriyaya qarşı bir iş üzre qerarında bildirilmişdir ki, neqliyyatın yüksek derecede istifade edildiyi yolda toplantının qadağan edilmesi esaslı sayıla biler.

Ona göre de, her hansı hüququn mehdudlaşdırılması zamanı toqquşan maraqlar arasında tarazlıq elde edilmelidir. 200-300 neferin toplaşmaq azadlığının temin edilmesi üçün Bakının böyük bir hissesini neqliyyatsız qoymaq, bununla minlerle insanların normal heyat terzini, fealiyyetini, bir çox hüquqlarını pozmaq olmaz.

- Bununla bağlı Avropa İttifaqının beyanatını nece qiymetlendirirsiniz?

- ATET-in Daimi Şurasında Avropa İttifaqının adından verilen beyanatla bağlı qeyd etmek isterdim ki, bu qurum ölkemizde geden prosesler barede melumatı yalnız müxalifet menbelerinden aldığından beyanat qeyri-obyektiv ve birterefli xarakter daşıyır. Beyanatda Bakıda ictimai asayişin pozulmasına göre tutulmuş şexslerin guya dinc toplaşmaq azadlığını heyata keçirdiklerine göre teqib olunmaları bildirilir. Lakin yene de tekrarlamaq isteyirem ki, qeyd olunan aksiyalar heç de dinc xarakter daşımamışdır.

Biz Avropa İttifaqından gözleyirik ki, her hansı beyanat verildikde, obyektivlik, tarazlıq prinsipleri rehber tutulsun. Bununla bağlı, İnsan hüquqları üzre Avropa Mehkemesinin mövqeyini xüsusile diqqete çatdırmaq isterdim.

Bele ki, Böyük Britaniyaya qarşı bir iş üzre qerarda ifade edilmiş Avropa Mehkemesinin fikrine göre müeyyen erazide her hansı teşkilat terefinden teşkil olunmuş evvelki toplantıların dinc olmaması ve ictimai asayişin pozulmasına getirib çıxarması bu erazide ümumiyyetle toplantıların müeyyen müddete qadağan edilmesi üçün esas ola biler.

Diger bir işde - İsveçreye qarşı bir iş üzre qerarda Strasburq orqanları bildirmişler ki, serbest toplaşmaq azadlığının heyata keçirilmesi ile bağlı razılaşdırma prosedurunun tetbiq edilmesinin özü heç de bu hüququn pozulması demek deyil. Bu prosedur dövlet orqanları terefinden toplantının dinc xarakterinin temin edilmesi üçün yerine yetirilmelidir.

"Serbest toplaşmaq azadlığı haqqında" Qanuna müvafiq olaraq, toplantını teşkil eden şexsler müvafiq icra hakimiyyeti orqanı terefinden zeruri tedbirlerin görülmesi meqsedile onun yeri ve vaxtının razılaşdırılması üçün müvafiq icra hakimiyyeti orqanını qabaqcadan yazılı şekilde xeberdar etmelidirler. Yeni, qanunun bu norması hem beynelxalq müqavilelerin müddealarına, hem de bir çox ölkelerin tecrübesine uyğundur. Bele olan halda, qanunun aliliyi prinsipini rehber tutan dövletde fealiyyet gösteren müxalifet partiyaları terefinden "icazeli mitinq" anlayışından istifade ederek "Avropada "icazeli" mitinq anlayışı yoxdur" demesi en azı teeccüb doğurur.

- Aksiya iştirakçılarının guya işgencelere meruz qalmaları barede ireli sürülen iddialarla bağlı ne deye bilersiniz?

- Ümumiyyetle, müxalifet terefinden işgence anlayışı tehrif olunur. İctimai asayişin qorunması vezifelerini daşıyan polis terefinden gücün tetbiq edilmesi heç zaman işgence adlandırıla bilmez. Qanunvericiliye esasen, polis orqanları razılaşdırılmamış toplantının dağıdılması üçün gücden, hetta xüsusi vasitelerden istifade etmek hüququna malikdir. Eger qanunsuz toplantının iştirakçısı dağılmaq barede polisin qanuni emrine tabe olmursa ve müqavimet gösterirse, hetta polise hücum edirse, bu zaman polis elbette ki, qanuni güce el atmalıdır. Bele hallarda, insanlara beden xesareti yetirile de biler. Lakin, bu, heç vaxt ne işgence, ne de döyülme adlandırıla bilmez. Bu cür hallarla bağlı bezi kütlevi informasiya vasitelerinde yer alan süni ajiotajın, yalan melumatların heç bir esası yoxdur.

İctimai-siyasi sabitliyi pozmağa cehd eden şexsler bilmelidirler ki, qanuna zidd hereketlerin qarşısının alınması, qanunun aliliyinin qorunması ve cemiyyetin normal heyatının temin edilmesi üçün dövlet orqanları terefinden bütün zeruri tedbirler görülecekdir.