Masonlar kimlərdir və masonluq necə yaranıb.

 Əfsanəyə görə kral Davud Qüdsdə “Allahın evi” –ni inşa etdirmək üçün ölkənin hər yerindən 40 min işçi toplayır. Bu toplanan işçilərə mason deyilirdi.  “Mason” kəlməsinin mənası divar ustası (bənna), “formason” sözünün mənası isə azad bənna deməkdir. Hələ inşaat işləri başa çatmadığı bir dövrdə kral Davud ölür və işi oğlu Süleyman davam etdirir. Sonradan “Süleyman məbədi” adını almış tikilidə işləyən ustalardan birinin adı Adon Hiram idi. O, dul bir qadının oğlu idi. Hiram tabeçiliyindəki işçiləri çıraq, kalfa və ustaya bölərək hamısına memarlıq sənətinin bir hissəsini öyrətmişdir. Bunların hər birinin özünə aid sirləri olur və onlar bir-birlərinin sirrlərini bilə bilməzmişlər.

  Sonralar Hiram üç kalfa tərəfindən öldürülür və gizlincə dağda basdırılır. Hiramın öldürülməsi və basdırılması sonrakı dövrlərdə masonların keçirdikləri gizli mərasimlərdə icra olunur.

  Masonluğun gizli və imtiyazlı bir cəmiyyət halına gəlməsi orta əsrlərdə olmuşdur. Bu dövr masonluğun fəlsəfi və ticari istiqamətdə inkişaf etdiyi dövrü idi. Ancaq günümüzə doğru fəlsəfi  xüsusiyyətlər,  dini və metafizik anlayışlar büsbütün yox olaraq siyasi və iqtisadi mənada bir imtiyazlılar və mənfəət ortaqlarının zümrəsi formasını almışdır. Mason sözü orta əsrlərdə də bənna (fəhlə) mənasında ifadə edilirdi. Hər yerdə məbədlər, kilsələr inşa edilir və burada yüz minlərlə mason işləyirdi. Bunların əksəriyyəti Suriya, Misir və Fələstindən gəlmişdilər. Onlar bu tikililərə gəldikdə Hiram əfsanəsinin və Tövratın öyrətdiklərini və təlqin etdiyini də özləri ilə gətirirdilər.

  Beləliklə, inşaatçı masonlar müəyyən dərəcələrlə, simvollarla bir-birlərinə bağlandılar. İnşa etdikləri məbədlərə, tikililərə özlərinəməxsus işarələr çəkərək öz müəlliflikliklərini həkk etdirirdilər. Beləliklə bu işarələr getdikcə onların simvollarına çevrilməyə başladı. Onlara əməli masonlar deyilirdi. Artıq onlar Allahın evini tikdikləri üçün ətrafdakılar tərəfindən müqəddəs hesab edilməyə başladılar.Əməli masonlar məsləklərini icra edərkən bir neçə yeni inşaat texnikası və sirrlər də yarandı.Sonralar bu masonlar krallar tərəfindən vergidən azad olundular.Və buna görə də ətraflarındakı insanlar masonluğa cəlb olunurdular. Bəzən onlara toxunulmazlar da deyirdilər. Bu isə cəmiyyətin marağına səbəb olurdu. Onlar bu imtiyazlardan istifadə edərək nüfuzlu bir sinif halına gəlmək üçün aralarına daxil edəcəkləri yeni-yeni şəxslərə də həssaslıqla yanaşmağa başladılar. Artıq bu tarixdən etibarən masonluq bir mənfəət topluluğu xarakteri almağa başlayır. Masonların öz aralarındakı münasibətlərini ilk dəfə olaraq yazılı halda nizamlamaq və ölkənin kralına qəbul etdirmək imkanları da bu illərə təsadüf edilir. Masonluq tarixi baxımdan şox mühüm yazılı sənədlər olan Hallison Manskipisi və Cark konstitusiyası masonluğun 924-cü ildə İngiltərəyə daxil olduğunu və xüsusilə XIII və XIV əsrlərdə gücləndiyini göstərməkdədir.

  Beləliklə masonlar cəmiyyətdə üstün mövqe tutmağa başladılar. Masonluq orta əsrlərdə usta və qalfaların təşkil atdikləri lojalar ((Əsnaf təşkilatlar) Loja-fransızca “loge” tamaşa zalında bir neçə adamın oturması üçün ayrılmış xüsusi yer). əsasında formalaşıb inkişaf etmiş, dövrümüzə bütün dünya ölkələrini əhatə edən , çoxsaylı özək və dayaq dəstələri  ilə hörümçək torunu xatırladan bir super təşkilat şəklində gəlib çıxmışdır.Bunlar leqal və qeyri-leqaı fəaliyyət göstərməsindən asılı olmayaraq, həmişə və hər yerdə bənnalıq və memarlıq atributlarını öz təşkilatlarına rəmz (emblem) seçmişlər.Həmin rəmzlər içərisində bənna önlüyü, xətkeş, pərgar, mala, sütun və bəzən quru insan kəlləsi ən çox rast gəlinən emblemlərdəndir.

    Sionist təşkilatının üst qurumu olan mason lojalar sisteminin başında duran şəxsə (onun şəxsiyyəti çox zaman məlum olmur) Məşkiri-Əzəm deyilir.Bu şəxsin İsrailin “Mossad” şəşfiyyat servisi və ABŞ-ın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi ilə sıx işbirliyi içində olması haqqında fikirlər mövcuddur.

  Masonluğun bugünkü formada təşkilata çevirilməsi 1717-ci ildə London Böyük Lojasının qurulması ilə başlamışdır. Modern masonluğun tarixi 1717-ci ilin 20 sentyabrından hesablanır.Bu quruluş çoxdan tacir və ustalar təşkilatı deyil, böyük informasiya kralları, sahibkarlar, mafiozlar, siyasi xadimlər, ziyalılar, dövlət adamlarını və başqalarını varlanmaq, qazanc əldə etmək ideyası, üzdə olan sıravi üzvlər üçün nəzərdə tutulmuş və sionistlərin dünya ağalığına yönəlik hərakatını gizlətmək məqsədi daşıyır.

  Təşkilat keşiş (papaz) olan Anderson tərəfindən hazırlanan, 1723-cü ildə Böyük Loja tərəfindən qəbul edilərək çap atdirilən və zaman-zaman təkmilləşən “Mason qanunlar toplusu” əsasında fəaliyyət göstərir. Bu təşkilatın üzvləri Amerika istiqlalı, Fransa inqilabı kimi böyük tarixi və siyasi hadisələrdə və dövlətlərin idarəsində mühüm rol oynamışdır.

  Masonluq hələ Türkiyədə 1723-cü ildə sistemli şəkildə kök salmağa başlamış və 1738-ci ildə, o zaman Osmanlı imperiyasının tərkibində olan Hələb şəhərində (Suriyada) ilk lojasını qurmuşdur. 1856-61 –ci illərdə Türkiyədəki mason lojalar İngiltərə böyük lojasına bağlandı. Sultan ll Əbdülhəmid xan dövründə masonluq Türkiyədə qadağan edildi və bu səbəbdən də Sultan ll Əbdülhəmid xan indiyə qədər də bir çox ziyalıların təfəkküründə mənfi obraz kimi həkk olunmuşdur. Sultan ll Əbdülhəmid xanın devrilməsində də masonlar bilavasitə rol oynamışlar. Bundan sonra onların fəaliyyəti üçün yeni bir dövr açılmış və 1909-cu ildə “ürkiyə Böyük Lojası” qurulmuşdur. 1935-ci ilə qədər fəaliyyət göstərən bu loja Atatürk tərəfindən ləğv edilmiş və mason olan daxili işlər naziri Şükrü Qayanın əli ilə masonluq dağıdılmışdır.

  1946-cı ildə masonluq “Türkiyə Yüksək Şurası”  adı altında yenidən fəaliyyətə başladı. “Türk Yüksəltmə Cəmiyyəti” adı ilə yad edilən “Türkiyə Böyük Lojası” 1964-cü ildə Şotlandiya, 1970-ci ildə isə İngiltərə Böyük Lojasına bağlandı.

Tarixi faktlar və bəzi hissələr Bəxtiyar Tuncayın 1990-cı il  “Müsavat” qəzetində nəşr edilmiş “Masonluq və Azərbaycan” məqaləsindən götürülüb.